Zeynep Uslu
“Dedemin İnsanları” filmini izleyeli aylar oldu. Filmin en çok adını, filme adını veren “insanlarını” sevmiştim. Hikayelerinin anlatılabilmesi için on yıllar geçmesi gereken bu insanlar, tanıyormuşçasına yakın, hiç doğmamışçasına uzaklardı. Kimine göre şanlı, aslına bakarsanız gayet kanlı tarihimizin, unutulmaya yüz tutmuş dönemlerinden biri daha, acıları, öfkesi, nefreti ve bizi, bugün biz yapan sıcaklığıyla perdeye yansıyordu. Ben ise filmi unutmuş, torunlarımızın bizim hikayelerimizi nasıl anlatacağını düşünüyordum.Çocuklarını nefretle sulayan güzel memleketimin, öfkeyle büyümüş çocuklarının hikayeleri, daha az dramatik olmayacaktı elbette. Bizim hikayelerimizi anlatırken, tecavüze uğrayan çocukların, tecavüzcüleri aklayan mahkemelerin, öldürülen kadınlarımızın, cezaevlerindeki gazetecilerin, en güzel yıllarını parmaklıklar ardında geçiren öğrencilerin, artık kimsenin takip edemediği onlarca operasyon ve davanın içinde, ayarsız kanıtların, olmayan tanıklıkların gölgesinde, basit bir fona dönüşmeyecek miydik biz de? Peki ya torunlarımız, her şeye rağmen, bizim de güzel insanlar olduğumuzu düşünecek miydi?
Hikayelerimiz anlatılır mı, onlar anlatmaya nereden başlar bilemiyorum ama bence terazisi asla yerine oturmayan hukuk ve adalet sistemimizden başlanmalı. Sinemanın pek çok başyapıtı, insanlığın utanç kaynağı olan mahkemeler ve hukuk sisteminin eleştirisi üzerine kurulmuştur. Bir teselli olacaksa eğer, dünyanın düzeni kurulalı beri, güçlünün sopası olan hukuk sisteminin, bütün dünyada aynı yolculuğu yaptığını söyleyerek kendimizi avutabiliriz. Geçmişten bugüne, mahkeme salonlarında adaletin terazisini hizaya sokmaya çalışan filmlerden bazıları:
Bülbülü Öldürmek / To Kill A Mockingbird (1962)
Harper Lee’nin aynı isimli romanı, Robert Mulligan tarafından filme alınmış. Altı yaşındaki Scout’un gözünden, 1930’ların Güney Amerikası’da bir kasabayla tanışırız. Scout’un babası (idealist bir avukat olan Atticus Finch), bayaz bir kadına tecavüz ettiği iddia edilen siyah bir gencin avukatlığını üstlenir. Scout, abisi Jem ve yazlık ziyaretçileri Dill, etraflarında olup biten her şeyi çocukça bir merakla izlemektedir.
12 Kızgın Adam / 12 Angry Men ( 1957)
Sinema tarihinin kült filmlerinden biri olan 12 Kızgın Adam, neredeyse tamamen bir odada, 12 jüri üyesi etrafında gelişir. Babasını öldüren genci, elektrikli sandalyeye göndermeye tereddütsüz karar veren 11 üye, tek bir üyenin karşı çıkması ile davayı yeniden tartışmaya başlar. Film, mahkeme salonuna girmeden, mahkemenin bütün ayrıntılarını önümüze koyar.
Jüri / Runaway Juri (2003)
Amerika Birleşik Devletleri’nde her hizmet yeterli fiyata satın alınabilir. Jüri, bir silah şirketine karşı açılmış bir dava üzerinden, jüri sistemi başta olmak üzere, bütün adalet sisteminin müdahaleyle yönlendirilebileceğini gözler önüne seriyor. Ustaca işlenmiş hikaye örgüsü ve temposuyla, diğer mahkeme filmlerine kıyasla daha hareketli olduğunu söyleyebiliriz.
Şeytanın Avukatı / Devil’s Advocade ( 1997)
Bir roman uyarlaması daha. Taylor Hackford, Andrew Neiderman’ın romanını filme uyarlamış. Kadroda usta isimler Keanu Reeves, Al Pacino, Charlize Theron ve Connie Nielsen yer alıyor. Şeytanın Avukatı, hukuk sisteminin para ve güçle ilişkisini fantastik unsurları da kullanarak ele alan bir yapım. New York’ta büyük bir hukuk şirketine davet edilen Kevin, aldığı her davayı kazanmaktadır. Zengin müşterilerini başarıyla aklayan Kevin için suçlu, haklı ya da haksız önemli değildir. Başı dönmüş bir halde hızla yükselirken karısı Marry Ann, akli dengesini kaybetmeye başlar. Bu süreçte Kevin, kendisiyle ve gerçeklerle yüzleşmek zorunda kalır.
Ömer Beni Öldürmek / Omer M’a Tuer (2012)
Omar M’a Tuer, son yıllarda Fransa’da tırmanışa geçen göçmen düşmanlığından ilham almış bir film. Yaşlı bir Fransız kadının yanında bahçıvanlık yapan Faslı Omar, yanında çalıştığı kadını öldürmekle suçlanır. Omar’ın cinayeti işlediğine dair tutarlı hiçbir kanıt yoktur, üstelik lehine olan kanıtlar da görmezden gelinmektedir. Adalet sistemi için, Omar’ın paraya ihtiyacı olan bir Faslı göçmen olması, bir insanı öldürmesi için yeterlidir. Yaşanmış bir olayı ve an be an yaşanmakta olan bir olguyu anlatan Omar Ma Tuer, adaletin gözünün kör; kılıcınınsa hep keskin tarafına maruz kalanların, bilmedikleri dillerde kendilerini savunmak zorunda bırakılanların, kıstırılmış öfkelerini paylaşmaya davet ediyor bizi.
Babam İçin / İn The Name Of The Father (1993)
İrlanda’lı Gerry, hayatta tutunamamış, aklı bir karış havada bir serseridir. Gerry, İRA’nın uyarısıyla Belfast’ı terk eder ve Londra’ya gider. Üç arkadaşı ile birlikte Londra’da gerçekleşen bir bombalı saldırı yüzünden göz altına alınır. Peşinden gelen babası ve pek çok akrabası da tutuklanır. Gerry, onu hiç yalnız bırakmayan babasıyla birlikte cezaevinde hayatta kalmaya çalışırken, genç avukat Gareth, davaları ile ilgilenmeye başlar. Tutuklanmalarından 15 yıl sonra Gareth, masumiyetlerini ispatlayacak delillerin başından beri polisin elinde mevcut olduğunu öğrenir.
Yağmurcu / The Rainmaker (1997)
Hukuk fakültesini bitiren Rudy’nin bulabildiği tek iş, baro sınavını yıllardır geçemeyen ve aklı kırk türlü kurnazlığa çalışan Deck’le ortak çalışmaktır. Rudy, bu hırçın ve sert mesleği icra ederken, paranın değil vicdanın izinden gitmeye kararlıdır. Fakat, daha ilk davasında, çürümüş bir sistemin içinde temiz kalamayacağını öğrenir. Yağmurcu, Ford Copolla’nın, elinden çıkma bir sistem eleştisi.
Hindistan’a Bir Geçit /A Passage To İndia (1984)
Roman uyarlamaları ustası David Lean’in son filmi, İngiliz sömürgesi altındaki Hindistan’a uzanıyor. Hindistan’a yeni gelen iki kadın, Mrs Moore ve Adele, bu oldukça farklı coğrafyayı meraklı gözlerle izlerken ırkçılık ve ayrımcılığın en yakınlarını bile kuşattığına tanık olurlar. Bir süre sonra, Adele, burada tanıştıkları Dr Aziz’in kendisine saldırdığını iddia eder. Bu iddia, İngiliz yetkililer için olduğu kadar, İngiliz yanlısı Hintliler için de tartışılmazdır. Diğer yanda ise, Dr Aziz için ayaklanan Hintliler vardır.
